Уруок "Поэзия, музыка уонна уруhуй эйгэтэ"

П.Н.Тобуруокап о5олорго анаабыт айымньылара

Тема о5олорго: Хонуулаах хоhооннор, ыллыктаах ырыалар

Сыала-соруга
• Народнай поэт П.Н.Тобуруокап о5олорго аналлаах айымньыларын билсиhиннэрии.
• Искусство керуннэрэ сибээстээхтэрин, кэрэни кэпсиир дьо5урдара куустээ5ин ейдетуу.
• О5о ис айар, онорон керер дьо5урун сайыннарыы, уhугуннарыы.
• Тас эйгэ5э, айыл5а5а ытыктабыллаах сыhыаны иитии.

• Уруок: Сана теманы уерэтии
• Уруок керунэ: станцияларынан айан, комбинированнай
• Туттар тэрил: Компьютер, проектор, индивидуальнай карточкалар

Уруок хаамыыта

1. Тэрээhин

2. Киирии бэсиэдэ. Билигин музыка уруога.
• Музыка диэн тугуй? (музыка уонна тыас - тэннээhин; музыканы тутан ылабыт дуо? Музыканы керебут дуо?)
• Музыканы киhи кулгаа5ынан истэр, сурэ5инэн уонна дууhатынан ейдуур, ылынар.
• Музыканы айар дьоннор кимнээх диэн ааттаналларый?
• Айыл5а музыката диэн тугуй?
• Уруhуйунан музыканы оноруохха сеп дуо? Хайдах?
• Онтон музыканан уруhуйу кердеруеххэ сеп дуо?

3. Сурун тема5а киирии
• Хоhоон диэн тугуй?
• Хоhоону суруйар киhини ким диэн ааттыыбытый? (поэт) Ол поэты дьоннор народнай поэт дииллэр, то5о итинник ааттыыллара буолуой?
• Народнай поэт Петр Тобуруокап о5олорго анаан элбэх араас хоhооннору суруйбут.

Бугун биhиги ол хоhооннор куех хонууларынан, ырыалаах ыллыктарынан айаннаан иhиэхпит. Станцияларга тохтоон ыллаан-туойан, ырыалары истэн ааhыахпыт.

- Хоhоон уонна ырыа туох сибээстээхтэрий?

СТАНЦИЯ 1.

Холобура: Бастакы станция5а Тобуруокап "МЭНИК" диэн хоhооно баар (аа5ан иhитиннэрэбин, ойуу кердеребун).

1. Биирдэ мэник ийэтэ уут ыллара атаарбыт. Ону мэник бэйэтэ... туохтаан баран, туохтаабыт, иhэн баран ытаабыт.

2. Биирдэ мэник а5ата ыыппыт кэмпиэт ыллара, Ону мэник уол хата...туохтаан баран, туохтаабыт, сиэхтээн баран ытаабыт.

3. Биирдэ мэник убайын быhыччатын былдьаспыт, Онтон арай тарба5ын,... туохтаан баран туохтаабыт, быстан баран ытаабыт.

4. Биирдэ ыалын куоскатын мэник сырса сылдьыбыт, Онтон сана ыстаанын... туохтаан баран туохтаабыт, Хайа кетен ытаабыт.

Бу хоhоонно Светлана Константинова мелодия айбыт. Ол музыкатын кыратык истиэххэ (мелодията) 1 куплет. Бу хоhоонно бу мелодияны холбоотохпуна туох уескууруй? Аны ырыа истиэхпит.

Тумук: Ити аата, хоhоон + музыка хайдахтар эбитий? (табаарыстыылар, до5ордуулар диэххэ сеп). Кинилэр ыкса до5ордуу буоллахтарына Хоhоон ис хоhоонун кытта Музыка характера, интонацията сеп тубэhистэхтэринэ наhаа учугэй ырыалар айыллан тахсаллар эбит.

СТАНЦИЯ 2.

Оттон бу уруhуйу керун эрэ. Сири-уоту сылытар сырдык, ча5ылхай, кулумурдэс ( КУН). Бу уруhуйга ырыа дуу, хоhоон дуу айыахха сеп дуо? Холобура …

- Эhиги хайдах хоhоону айыаххыт этэй? (о5олор варианнарын истии).

Куннээх сырдык сылаас куннэ о5олор куну быhа таhырдьа оонньууллар. Ону керен, уерэн П. Тобуруокап "Куну кытта оонньуубун" диэн хоhоон суруйбут, ол хоhоон ырыа буолбутугар о5олор себулээн ыллыыллар эбит". (С.Константинова мел.)

1. Куну быhа биhиги кими кытта оонньуубут?
Куну быhа биhиги куну кытта оонньуубут.
Куех хонууга бардахха кулук буолан хаамсыhар
Ойуур устун хаамтахха мас быыhынан батыhар.

2. Кэннигинэн турдахха кэтэхпитин сылытар
Иннигинэн буоллахха  иэдэспитин ититэр.
Сарсыарда аайы турдахха аhаппакка ынырар, 
Утуйаары сыттахха саhан хаалан кыhытар.

Видеопоказ

СТАНЦИЯ 3.

Бу тугуй о5олор? (МЭЭЧИК).
- Мээчик туhунан ханнык ырыанлары билэ5ит, о5олор? Оттон мээчик туhунан маннык ырыа баар. Истиэ5ин эрэ. (Кобельянов мел.)
- Хайдах ылланар эбитий?
- Хоhоонун ким суруйбута буолуо дии саныыгытый? (П.Тобуроков)

Карточкалары тунэтэбин.
- Ырыа тылларын уонна мелодиятын уерэтии.
- Ритмическэй ойуу онороллор, ытыс таhынан ырыа ритмын кердереллер.

4. Физкультминутка - куннэ илиибитин уунабыт, сарданалары таарыйабыт.

СТАНЦИЯ 4.

Чэ эрэ, билигин музыка холбуом, оччо5о сэбирдэхтэр буолуоххайын уонна ункуулуеххэйин. Музыканан хамсанын уонна этээрин, ханнык мас сэбирдэхтэрэ буолабытый бу музыканан?

Билигин музыканан хамсаныахпыт: "Хатын" музыкатын холбуубун.
- Музыка хайдах характердаа5ый? (намыын-тургэн, сырдык-харана, эйэ5эс-кыыhырар…)
- Ханнык маhы санатар музыканый? (хатын)
- Хоhоону аа5абын, онтон ырыатын истиэхпит.

1.  Ырыа5а ылламмыт,
Хоhоонно холбоммут,
Мананчаан хатыным,
Мааныгын да5аны.
2. Оргууйдук суугунаа,
Намылхай лабаанан далбаатаа.
3. Уп -урун туоскуттан
Уут-суегэй кэлииhи.
Сэбирдэх аайыттан
Куех былаат уунууhу.

- Манна худуоhунньук хайдах уруhуйу оноруо5ай? Кыра хатынчаан дуу, улахан хатын дуу?
Ойууну кердеребун.

4. Резервнай материал

СТАНЦИЯ 5.

Таабырын: Халлаан уеhэ дьэрэкээн, сэттэ енунэн кэрэкээн баар уhу? ( Кустук). Кустук туhунан ырыа да хоhоон да наhаа элбэх, эhиги ханнык ырыалары, хоhооннору билэ5итий?

Оттон бу ырыа аата "Сэттэ еннеех кустукчаан" П.Тобуроукап хоhооно, ону эмиэ ырыа гынан ыллыы сылдьаллар. Истиэ5ин эрэ.

1. Сэттэ еннеех кустукчаан сиргэ туhэн олорууй,
О5олордуун-о5онньордуун ойон-кетен оонньоорууй!
Кулумурдэс куеххуттэн куегэл кэрии киэркэйиэ,
Аранастай еннуттэн аалай сарыал дьэргэйиэ.

2. Илиигиттэн сиэтэммит дьиэбитигэр илдьиэхпит
Сэттэ еннеех кэмпиэти сиэпкэр кэhии симиэхпит,
Сибэккинэн ситэрэн эбии симээн биэриэхпит,
Дьэргэлгэннэ сиэттэрэн дьиэ5эр киэhэ тиэрдиэхпит!

5. Тумуктээhин, ааспыт материалы чинэтии.
Мультимедийнай оонньуу. Тобуруокап ырыа буолбут хоhооннорун туhунан тугу биллибит?

Мэник -------- кун----------мээчик---------хатын ---------- Кустук.
П.Тобуруокап ханнык хоhооннорун биллибит?

6. Айар улэ. Бу П.Тобуроукап айымньыларынан холбоон биир хартыынаны оноруохха сеп дуо?

- Хартыына5ыт хайдах уруhуй буолуон себуй? (уруhуйдууллар)

7. Тумук. Бугунну уруокка тугу биллибит? Туохха уерэннибит?